آشنایی کامل با رشته مهندسی برق؛ از گرایش‌ها تا استخدامی

رشته مهندسی برق یکی از رشته های کنکور ریاضی است که به مطالعه و کاربرد الکتریسیته، الکترونیک و الکترومغناطیس می‌پردازد. این رشته با گسترش روزافزون فناوری و نیاز به انتقال سریع‌تر اطلاعات، به یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین زمینه‌های مهندسی تبدیل شده است. مهندسی برق به‌ دلیل تأثیر گسترده در سایر حوزه‌های مهندسی و صنعت، به ‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی دنیای مدرن شناخته می‌شود.

در این مطلب تیم حسین بنائی مانند سایر رشته‌ها، به معرفی جامع و تخصصی این رشته نیز می‌پردازد و تلاش می‌کند تا جنبه‌های مختلف آن را به مخاطبان و دانشجویان علاقه‌مند توضیح دهد.

معرفی رشته مهندسی برق

تصور کنید در یک روز عادی، گوشی تلفن همراهتان را برمی‌دارید، به موسیقی گوش می‌دهید، یا با دوستانتان تماس تصویری برقرار می‌کنید. آیا تاکنون به این فکر کرده‌اید که چه کسی پشت این فناوری‌ها ایستاده است؟ این همان دنیای شگفت‌انگیز رشته مهندسی برق است؛ جایی که سیگنال‌های خام تبدیل به معجزه‌های ارتباطات، نور، صدا و داده‌های دیجیتال می‌شوند؛

محور اصلی این رشته، تبدیل و پردازش سیگنال‌ها است.

اما مهندسی برق فقط به مکالمات تلفنی یا وسایل روزمره محدود نمی‌شود بلکه پلی است میان علوم بنیادی و فناوری‌های پیشرفته. از طراحی شبکه‌های برق عظیم که شهرها را روشن می‌کنند، تا ساخت سیستم‌های کنترل هوشمند که خودروهای خودران را به حرکت درمی‌آورند، مهندسان برق در قلب این تغییرات ایستاده‌اند.

دروس رشته مهندسی برق

دروس رشته مهندسی برق شامل 22 واحد دروس عمومی، 27 واحد دروس پایه، 53 واحد دروس تخصصی، 35 واحد دروس اختیاری، 3 واحد پروژه و 3واحد کارآموزی (معادل 320 ساعت) است. کارآموزی و پروژه تأثیری در میانگین کل یا تعداد واحدها نخواهند داشت.

گرایش‌ های رشته مهندسی برق و مسئولیت‌های آن‌ها

مهندسی برق یکی از پرکاربردترین رشته‌های مهندسی است که به گرایش‌های مختلفی تقسیم می‌شود. هر یک از این گرایش‌ها بر حوزه‌ای خاص از سیستم‌های الکتریکی تمرکز دارند و متخصصان آن، نقش مهمی در صنایع مختلف ایفا می‌کنند.

گرایش قدرت

گرایش قدرت یکی از اصلی‌ترین و پرطرفدارترین شاخه‌های مهندسی برق است که به تولید، انتقال، توزیع و مصرف انرژی الکتریکی می‌پردازد. مهندسان این حوزه در طراحی نیروگاه‌ها، پست‌های انتقال برق، خطوط فشار قوی و سیستم‌های توزیع برق شهری و صنعتی نقش دارند.

همچنین، آن‌ها به بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی کمک می‌کنند.

محل کار مهندسان برق قدرت؛ گرایش رشته مهندسی برق

• صنایع برق‌رسانی
• شرکت‌های توزیع برق
• کارخانه‌های تولیدی و پروژه‌های زیرساختی

گرایش مخابرات

گرایش مخابرات بر ارسال و دریافت اطلاعات از طریق امواج الکترومغناطیسی تمرکز دارد. متخصصان این حوزه در زمینه طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های مخابراتی، ارتباطات بی‌سیم، شبکه‌های ماهواره‌ای، پردازش سیگنال و سیستم‌های راداری فعالیت می‌کنند. یکی از وظایف اصلی این مهندسان، کاهش نویز و تداخل در سیگنال‌های مخابراتی و بهبود کیفیت ارتباطات است.

محل کار برای این گرایش

• صداوسیما
• شرکت‌های مخابراتی
• مراکز داده و صنایع مرتبط با ارتباطات دیجیتال و اینترنت اشیا (IoT)

گرایش الکترونیک

یکی از مسیرهای جذاب رشته مهندسی برق گرایش الکترونیک است که بر طراحی و ساخت مدارهای الکترونیکی، پردازنده‌ها، میکروکنترلرها و قطعات نیمه‌هادی تمرکز دارد. این حوزه شامل دو بخش اصلی، یعنی میکروالکترونیک و سیستم‌های الکترونیکی، است. در بخش میکروالکترونیک، ساخت تراشه‌های نیمه‌هادی و فناوری‌های مرتبط با آن مورد بررسی قرار می‌گیرد، در حالی که در بخش سیستم‌های الکترونیکی، طراحی مدارهای آنالوگ و دیجیتال، تجهیزات مخابراتی و ابزارهای دقیق انجام می‌شود.

مهندسان حوزه الکترونیک کجا فعالیت دارند؟

• صنایع خودروسازی
• تجهیزات پزشکی
• طراحی سیستم‌های نهفته
• شرکت‌های تولید قطعات الکترونیکی

گرایش کنترل

گرایش کنترل به مطالعه روش‌های نظارت و کنترل خودکار سیستم‌های صنعتی و غیرصنعتی می‌پردازد. مهندسان این حوزه وظیفه دارند فرآیندهای پیچیده را پایش و تنظیم کنند تا عملکرد آن‌ها بهینه شود. کاربردهای این حوزه بسیار گسترده است و در صنایعی مانند پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، سیستم‌های ناوبری، روباتیک، هوش مصنوعی و حتی علوم انسانی استفاده می‌شود. طراحی سیستم‌های کنترلی برای بهبود عملکرد ماشین‌آلات و سیستم‌های صنعتی، یکی از مهم‌ترین وظایف این مهندسان است.

گرایش بیوالکتریک

بیوالکتریک یکی از میان‌رشته‌ای‌ترین گرایش‌های رشته مهندسی برق است که در زمینه کاربردهای مهندسی در علوم زیستی و پزشکی فعالیت دارد. این حوزه شامل طراحی و توسعه تجهیزات پزشکی مانند دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی، پردازش سیگنال‌های زیستی، بیومکانیک و مهندسی بافت می‌شود.

محل کار مهندسان بیوالکتریک

• بیمارستان‌ها
• مراکز تحقیقاتی
• شرکت‌های تولید تجهیزات پزشکی

گرایش سیستم‌های دیجیتال و کامپیوتری

این گرایش بر طراحی سخت‌افزار و نرم‌افزار سیستم‌های پردازشی تمرکز دارد و شامل مباحثی مانند معماری کامپیوتر، پردازش داده‌ها، سیستم‌های نهفته، امنیت سایبری و هوش مصنوعی است.

مهندسان این گرایش کجا کار خواهند کرد؟

• شرکت‌های فناوری اطلاعات
• صنایع خودروسازی
• مراکز داده
• تولید پردازنده‌ها و سیستم‌های امنیت سایبری

رشته مهندسی برق برای چه کسانی مناسب است؟

رشته مهندسی برق یکی از جذاب‌ترین شاخه‌های مهندسی است که با نوآوری و فناوری‌های پیشرفته سر و کار دارد. این رشته مناسب افرادی است که ویژگی‌های زیر را دارا باشند:

• علاقه به فناوری و نوآوری
• توانایی در ریاضی و فیزیک
• خلاقیت و توانایی حل مسئله
• علاقه به کارهای عملی و تجهیزات الکتریکی
• تسلط بر زبان انگلیسی
• مهارت‌های کامپیوتری و برنامه‌نویسی
• علاقه به یادگیری مداوم

وضعیت بازار کار رشته مهندسی برق در ایران چگونه است؟

مهندسی برق یکی از رشته‌های پرتقاضا در ایران است که در حوزه‌های مختلف صنعتی، ساختمانی، پزشکی و فناوری اطلاعات کاربرد دارد.

با پیشرفت فناوری و افزایش نیاز به انرژی الکتریکی، فرصت‌های شغلی در این حوزه گسترده هستند؛ اما وضعیت اشتغال مهندسان برق به عواملی مانند مهارت‌های تخصصی، تجربه، تسلط به نرم‌افزارهای مهندسی و شرایط اقتصادی کشور بستگی دارد.

فرصت‌ها شغلی برای رشته مهندسی برق در ایران و جهان

بازار کار مهندسی برق در ایران فرصت‌های زیادی دارد؛ اما برای موفقیت در این حوزه، داشتن تخصص، تجربه عملی و آشنایی با تکنولوژی‌های جدید ضروری است. مهندسانی که مهارت‌های فنی و مدیریتی بالایی دارند، در شرکت‌های معتبر داخلی یا حتی در پروژه‌های بین‌المللی فرصت‌های خوبی خواهند داشت:

• صنایع تولیدی و کارخانه‌ها
• کارخانه‌های تولید تجهیزات الکتریکی (مانند ترانسفورماتورها، موتورها و ژنراتورها)
• کارخانجات خودروسازی (سیستم‌های الکترونیکی خودرو)
• صنایع فولاد، نفت، گاز و پتروشیمی (نظارت بر سیستم‌های برقی)
• شرکت‌های پیمانکاری و ساختمانی
• طراحی و اجرای سیستم‌های برق ساختمان
• سیستم‌های روشنایی و برق اضطراری
• سیستم‌های هوشمندسازی ساختمان (BMS)
• شرکت‌های مخابراتی و فناوری اطلاعات
• طراحی و نگهداری شبکه‌های مخابراتی
• کار در حوزه شبکه‌های کامپیوتری و سیستم‌های امنیتی
• توسعه و نگهداری سیستم‌های الکترونیکی
• نیروگاه‌ها و صنایع انرژی
• نیروگاه‌های حرارتی، گازی، بادی و خورشیدی
• شرکت‌های توزیع برق و بهره‌برداری از شبکه برق
• مشاغل پژوهشی و دانشگاهی
• تدریس و تحقیق در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی
• فعالیت در مراکز تحقیقاتی حوزه انرژی و الکترونیک

چگونه می‌توان شانس استخدام در رشته مهندسی برق را افزایش داد؟

مانند رشته مهندسی مکانیک به دلیل افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان، برخی حوزه‌ها مانند الکترونیک و قدرت رقابت شدیدی دارند. رکود اقتصادی، نوسانات ارزی و تحریم‌ها بر بازار کار تأثیر گذاشته و برخی پروژه‌های صنعتی را کاهش داده است.

همچنین تسلط بر نرم‌افزارهای تخصصی مانند ETAP، MATLAB، AutoCAD Electrical  و آشنایی با PLC، طراحی مدارهای الکترونیکی و سیستم‌های هوشمند، شانس اشتغال را افزایش می‌دهد و کسب تجربه در صنایع و پروژه‌های واقعی شانس استخدام را بالا می‌برد.

درآمد رشته مهندسی برق چقدر است؟

درآمد رشته مهندسی برق به عوامل مختلفی بستگی دارد. فارغ‌التحصیلان این رشته در صورتی که در بخش‌های دولتی مشغول به کار شوند، مطابق قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می‌کنند. اما در بخش خصوصی، میزان درآمد آن‌ها تحت تأثیر عواملی مانند سطح تحصیلات، مهارت و تجربه کاری، آشنایی با نرم‌افزارهای تخصصی و نوع صنعت فعالیت قرار دارد.

در حال حاضر، میانگین درآمد ماهانه یک مهندس برق حدود 16 میلیون تومان برآورد می‌شود. البته این رقم می‌تواند بسته به میزان تخصص و حوزه کاری فرد متغیر باشد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این حرفه تا سال 2026 حدود 9 درصد رشد خواهد داشت.

جمع‌بندی

رشته مهندسی برق یکی از پرکاربردترین و گسترده‌ترین شاخه‌های مهندسی است که به مطالعه، طراحی و تحلیل سیستم‌های الکتریکی، الکترونیکی و مخابراتی می‌پردازد. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در صنایع مختلفی از جمله تولید و توزیع انرژی، صنایع الکترونیکی، خودروسازی، مخابرات، رباتیک و هوش مصنوعی فعالیت کنند.

انتخاب مسیر تحصیلی مناسب، تصمیمی سرنوشت‌ساز است که نیاز به مشورت و راهنمایی دارد. اگر در انتخاب رشته یا آینده شغلی خود نیاز به مشاوره دارید، ما آماده‌ایم تا بهترین راهکارها را به شما ارائه دهیم. با ما تماس بگیرید!